Sedno artykułu stanowi postulat podjęcia badań zmierzających do rekonstrukcji dynamiki i immanentnej logiki rozwoju filozofii kartezjańskiej poprzez historyczno-teoretyczną analizę jednej z niezbadanych linii recepcji kartezjanizmu, wiodącej przez filozofię brytyjskich myślicieli minorum gentium: Arthura Colliera, Johna Norrisa, Richarda Burthogge’a etc. Przeanalizowanie poszczególnych stadiów ewolucji myśli postkartezjańskiej w ramach jednej tradycji intelektualno-kulturowej ma pozwolić na teoretyczno-historyczne ugruntowanie systemu Berkeleya, w nurcie szeroko rozumianej myśli kartezjańskiej, dostarczając tym samym przesłanek do ogólnych wniosków na temat logiki rozwoju systemów filozoficznych inspirowanych myślą Kartezjusza.

Potrzeba uzasadnienia zdań w sensie logicznym pŀynie z faktu, iż uznają one swą funkcją stwierdzenia zachodzenie stanu rzeczy, wyznaczonego przez ich sens, i to zachodzenie niezależne od nich samych, a zarazem jako twory czysto sygnitywne (językowe) nie są zdolne pokazać bezpośrednio tego zachodzącego stanu rzeczy.Uzasadnienie pośrednie przez odwoŀanie się do innych zdań, które tymi samymi cechami się odznaczają i same z natury swej wymagają uzasadnienia, nie może być nigdy definitywne i jako takie domaga się uzupeŀnienia przez uzasadnienie “bezpośrednie”.Uzasadnienie (...) bezpośrednie może być uzyskane jedynie w aktach bezpośredniego doświadczenia, tzn. w aktach, w których przedmiot poznania jest dany samoosobiście.Należy odróżnić dwa rozumienia “uzasadnienia”:uzasadnienie “ontyczne”: jest nim zachodzący niezależnie od zdaniastan rzeczy zgodny w swej zawartości, formie i sposobie zachodzenia z tym, jakim go wyznacza uzasadniane zdanie. Uzasadnienie w tym znaczeniu jestbytową podstawą prawdziwości zdania i przez swe zachodzenie konstytuuje tę prawdziwość. Każdy sąd prawdziwy jest ipso facto w tym znaczeniu “uzasadniony”, a każdy w tym znaczeniu uzasadniony jest prawdziwy, ale “być prawdziwym” i “stanowić podstawę prawdziwości” zdania to dwie różne, choć przynależne do siebie sprawy.“Uzasadnienie” w rozumieniu pewnejoperacji poznawczej (“uzasadniania”) wykazuje zachodzenie stanu rzeczy będącego podstawą ontyczną prawdziwości pewnego zdania.Uzasadnianie przez odwoŀanie się do tzw. “doświadczenia” dokonuje się przy jednostkowych zdaniach kategorycznych a zarazem empirycznych przez odwoŀanie się do odpowiedniego spostrzeżenia zewnętrznego lub wewnętrznego, w którym przedmiot oznaczony przez przedmiot zdania uzasadnianego dany jest a zarazem spostrzeżony w cesze przypisywanej mu w danym zdaniu. Jednakże samo to spostrzeżenie nie wystarcza, trzeba bowiem dokonać na podŀożu tego spostrzeżenia przedjęzykowo przebiegającej predykacji, która dopiero prowadzi do utworzenia odpowiedniego zdania. Stwierdzenie tożsamości sensu zdania uzasadnianego i zdania utworzonego w procesie uzasadniania na podstawie wymienionych czynności poznawczych jest końcową fazą procesu, w którym dany sąd jednostkowy kategoryczny staje się empirycznie uzasadniony.W końcowej części artykuŀu omówiono szereg trudności, jakie przy uzasadnianiu sądów wzmiankowanego typu się nasuwają. (shrink)

This article is the analysis of the logical system-E (entailment) proposed in work ‘Entailment’, vol 1 i 2 [1975, 1992] by R. A. Aderson and N. D. Belnap Jr. The First part presents a brief history of notion ‘entailment’ and the application of logical systems of entailment. The Second part contains any characterization of reasons of construction of this logical system. The Third part presents logical system-E, and the last part focuses on the weak points of this type of the (...) formalization of the relations between sentences of a formal language. The purpose of this paper is to explore and explicate the realtion of entailment from the point of view of a logical pragmatic. (shrink)

Towarzystwo Filozoficzne w Krakowie, Kraków.

The mathematical Platonism is the most popular standpoint amongst mathematicians. The Platonism better than other conceptions explains the fact, that mathematicians discover some properties of the mathematical objects, which are independent of them and exceed the boundary of our intuition and experience. On the other hand Platonism generates some difficulties. In spite of this the Platonism is the idea worth the defence. In the paper I modify the traditional formulation of Platonism, which avoids some of the difficulties.

The article deals with philosophical issues concerning abstraction and concreteness, focusing on selected ontological and logical-ontological threads of this dif ficult and intricate problem. Thus, it will concern first of all abstract and concrete objects, and only then abstract representations and judgments and concrete representations and judgments. The subject of interest will also be the process of abstraction and the relations that take place between abstract objects such as features or relations, pure qualities, and ideal objects.

Przedmiotem pracy są uwagi Jerzego Pelca dotyczące pojęcia kłamstwa i kłamania opublikowane w O pojęciu kłamstwa – z punktu widzenia semiotyki (1990). Przedstawioną w niej definicję kłamania porównuję z warunkami nakładanymi na to pojęcie przez innych autorów. Pokazuję, że zdaniem Pelca, warunek ekstensji przekonań nie jest koniecznym warunkiem na kłamstwo. Dodatkowo, zauważam, iż pewne uwagi Pelca skłaniają do wniosku, że można kłamać implikując coś, co uważa się za fałsz, nie zaś wyraźnie to stwierdzając. Argumentuję, że przyjmowany w analizowanej (...) pracy warunek chęci oszukania adresata jest wątpliwym warunkiem koniecznym kłamania. Ostatecznie, uwzględniając spostrzeżenia Pelca, proponuję następująca definicję: (DEF. Kłamania*) Osoba A kłamie w określonym kontekście K osobie B, że p, zawsze i tylko wtedy, gdy: (1) A posługuje się w K pewnym znakiem Z, zaś zgodnie z pewną przyjętą lub utartą konwencją posłużenie się Z przez A wobec B w K może być zasadnie uznane za twierdzenie przez A wobec B, że p, i (2) A nie uznaje w K, że p, oraz (3) nie powiadamia uprzednio o tym B, albo też (2*) A uznaje w K, że p, ale (3*) zakłada, że pomimo (1) B uzna, że A nie sądzi, że p. (shrink)

The author presents his own conception of semantic analyticity accounted for from a thoroughly empiricist perspective on (descriptive) meaning. This conception includes the following theses. Meanings as entities constituted in social interactions should be investigated empirically by sociolinguistic methods. Each meaning is determined by a cluster of platitudes, i.e. sentences held as true or known in a given form by all (or almost all) competent language users. Each such sentence can be equivalently expressed in a form of conditional inference, or (...) just possess this form. All these inferences are held, by competent language users, as connected to others, thus building a global semantic space. A sentence is accepted as meaningful only if it is inferentially connected to other sentences so that together they, at least hypothetically, relate to some determinate experiences. Hence all meaningful sentences are a posteriori true. Analyticity/syntheticity of proposition is relative to a degree and scope of being accepted or known in a given form of sentence expressing it. Evidently analyticity/syntheticity is a psycho-social matter. Sufficient degree of analyticity is called 'platitudiness'. Analytic/synthetic distinction comes in degrees, is not strict, and a sentence's being analytic/synthetic may change over time. There are many cases in which we cannot determine whether a sentence is more analytic than synthetic, or conversely. (shrink)

W artykule analizuję znaczenia, jakie można przypisać pojęciu i doświadczeniu obcości.Najpierw przypominam dwa opisy fenomenologiczne tego doświadczenia, z których wynika, iż już na tym abstrakcyjnym poziomiedoświadczenie obcości ma sens ambiwalentny: obcy może być doświadczany jako zagrożeniedla mojej podmiotowości, ale również jako wezwanie do jej pogłębienia. Następnie przyglądamsię bardziej empirycznym sposobom doświadczania obcości w świecie społeczno-politycznym,stawiając tezę, iż kryje się za nimi polityczna konstrukcjaobcości. Wreszcie pytam o moralny sens doświadczenia obcości, konkludując, że również natym poziomie jest to sens ambiwalentny: chociaż słuchanie (...) obcego można uznać za obowiązekmoralny, to moralnie dopuszczalne, a czasem konieczne jest również traktowanie go jakowroga w imię uniwersalnych wartości. (shrink)

Primary object of interest of mathematicians can be identified as a „mathematical matter”, the concept analogous to „physical matter” or „biological matter”. The „mathematical matter” is the soil upon which mathematics grows. One can distinguish three levels of it: some abstract but not necessarily clear conceptions, operational notions (like number) but not necessarily openly defined, theories not necessarily axiomatic. The „mathematical matter” originates in the abstract reflection upon events and forms in time and space. Its important elements are notions formed (...) mostly in the process of idealization and/or abstraction. Once formed, notions usually evolve being, e.g., simplified or complexified. Mathematics is a mirror of the world, most abstract and therefore fundamental. Although it is a free activity of human mind, mathematics reflects some deep ideas (beauty, simplicity etc.) while most interesting notions come up in tension fields between pairs of poles: the notion of a function can be seen as a bridge connecting variability and immutability, while that of a limit – connecting finiteness and infinity. A fusion of freedom and internal restrictions leads to mathematics which is simple, beautiful and effective. (shrink)

Using a comprehensive quotation from a book of Władysław Krajewski a characteristic of moderate scientism (to be called scientism below) is given. That is the stance I share with Krajewski. I complement the characteristic presenting scientism as an approved by me "naive trust in science". In the main part of the paper I discuss, however, the limitations imposed by contemporary science on the traditional epistemological optimism of scientism.